Od: Komisja Wspólnot Europejskich.
Do: Jej Ekscelencja Pani Anna Fotyga, Minister Spraw
Zagranicznych.
Bruksela, dnia
12/12/2006 r.
Pani Minister,
Pragnę zwrócić
Pani uwagę na zagadnienie stosowania przez Polskę przepisów dyrektywy
79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego ptactwa i dyrektywy 92/43/EWG
w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej flory i fauny
w odniesieniu do kilku przedsięwzięć drogowych zlokalizowanych
w północno-wschodniej Polsce i możliwie mających wpływ na tereny
chronione na mocy tych dyrektyw. Istnieją wskazania, że inwestycje te mogą mieć
związek z projektem budowy drogi Via Baltica.
1. Stosowne przepisy dyrektywy 79/409 mają
następujące brzmienie:
Artykuł 3:
1. W świetle wymogów
określonych w art. 2 Państwa Członkowskie podejmują wszelkie niezbędne
środki w celu ochrony, zachowania lub przywrócenia wystarczającej
różnorodności i obszaru naturalnych siedlisk wszystkich gatunków ptactwa,
określonych w art. 1.
2. Ochrona, zachowanie i przywracanie biotopów i naturalnych siedlisk
obejmuje przede wszystkim następujące środki:
(a) stworzenie obszarów ochrony;
(b) utrzymanie i gospodarowanie, zgodnie z potrzebami ekologicznymi
naturalnych siedlisk w ramach stref ochronnych i poza nimi;
(c) przywracanie zniszczonych biotopów;
(d) tworzenie biotopów.
Artykuł
4:
1. Gatunki wymienione w załączniku I podlegają specjalnym
środkom ochrony dotyczącym ich naturalnego siedliska w celu zapewnienia im
przetrwania oraz reprodukcji na obszarze ich występowania. (...)
Państwa Członkowskie dokonują klasyfikacji przede wszystkim najbardziej
odpowiednich obszarów pod względem liczby i powierzchni jako obszarów
specjalnej ochrony, z uwzględnieniem wymogów ich ochrony (...).
2. Państwa Członkowskie podejmują środki w odniesieniu do regularnie
występujących gatunków wędrownych niewymienionych
w załączniku I, mając na uwadze potrzebę ich ochrony w ramach
morskiego i lądowego obszaru geograficznego, do którego niniejsza
dyrektywa ma zastosowanie, w odniesieniu do obszarów ich wylęgu, pierzenia
i zimowania oraz miejsc postoju wzdłuż ich tras migracji. W tym celu
Państwa Członkowskie zwracają szczególną uwagę na ochronę terenów podmokłych,
w szczególności tych o znaczeniu międzynarodowym.
4: W odniesieniu do obszarów ochrony, określonych w ust. 1 i 2,
Państwa Członkowskie podejmują kroki w celu uniknięcia powstawania
zanieczyszczenia lub pogorszenia warunków naturalnych siedlisk lub
jakichkolwiek zakłóceń wpływających na ptactwo, o ile będą mieć one
znaczenie w odniesieniu do celów niniejszego artykułu. Państwa
Członkowskie dążą również do uniknięcia powstawania zanieczyszczenia lub
pogorszenia warunków naturalnych siedlisk poza tymi obszarami ochrony.
2. Odpowiednie przepisy dyrektywy siedliskowej mają
następujące brzmienie:
Artykuł 6:
1. Dla specjalnych obszarów ochrony
Państwa Członkowskie tworzą konieczne środki ochronne obejmujące, jeśli
zaistnieje taka potrzeba, odpowiednie plany zagospodarowania opracowane
specjalnie dla tych terenów bądź zintegrowane z innymi planami rozwoju
oraz odpowiednie środki ustawowe, administracyjne lub umowne, odpowiadające
ekologicznym wymaganiom typów siedlisk przyrodniczych, wymienionych
w załączniku I, lub gatunków, wymienionych w załączniku II, żyjących
na tych terenach.
2. Państwa Członkowskie podejmują odpowiednie działania w celu uniknięcia
na specjalnych obszarach ochrony pogorszenia stanu siedlisk przyrodniczych
i siedlisk gatunków, jak również w celu uniknięcia niepokojenia
gatunków, dla których zostały wyznaczone takie obszary, o ile to
niepokojenie może mieć znaczenie w stosunku do celów niniejszej dyrektywy.
3. Każdy plan lub przedsięwzięcie, które nie jest bezpośrednio związane lub
konieczne do zagospodarowania terenu, ale które może na nie w istotny
sposób oddziaływać, zarówno oddzielnie, jak i w połączeniu z innymi
planami lub przedsięwzięciami, podlega odpowiedniej ocenie jego skutków dla
danego terenu z punktu widzenia założeń jego ochrony. Świetle wniosków
wynikających z tej oceny oraz bez uszczerbku dla przepisów ust. 4 właściwe
władze krajowe wyrażają zgodę na ten plan lub przedsięwzięcie dopiero po
upewnieniu się, że nie wpłynie on niekorzystnie na dany teren oraz,
w stosownych przypadkach, po uzyskaniu opinii całego społeczeństwa.
4. Jeśli pomimo negatywnej oceny skutków dla danego terenu oraz braku rozwiązań
alternatywnych, plan lub przedsięwzięcie musi jednak zostać zrealizowane
z powodów o charakterze zasadniczym wynikających z nadrzędnego
interesu publicznego, w tym interesów mających charakter społeczny lub
gospodarczy, Państwo Członkowskie stosuje wszelkie środki kompensujące
konieczne do zapewnienia ochrony ogólnej spójności Natury 2000.
O przyjętych środkach kompensujących Państwo Członkowskie informuje
Komisję. (...)
Artykuł
7:
Obowiązki wynikające z art. 6 ust. 2, 3 i 4 niniejszej
dyrektywy zastępują wszelkie obowiązki wynikające z art. 4 ust. 4 zdanie
pierwsze dyrektywy 79/409/EWG w odniesieniu do obszarów sklasyfikowanych
zgodnie z art. 4 ust. 1 tej dyrektywy lub uznanych w podobny sposób
zgodnie z art. 4 ust. 2, poczynając od daty wykonania niniejszej dyrektywy
albo od daty klasyfikacji (...) przez Państwo
Członkowskie na mocy dyrektywy 79/409/EWG, gdy ta ostatnia data jest
późniejsza.
3. Służby Komisji otrzymały kilka skarg
dotyczących przedsięwzięć drogowych w północno-wschodniej Polsce
stwierdzających ich możliwy negatywny wpływ na kilka obszarów chronionych oraz
fakt naruszenia wymagań dyrektyw 79/409 i 92/43. Skargi te zostały zarejestrowane
pod numerami 2004/4713, 2005/4935, 2005/4936, 2005/4938 i 2006/4417.
4. W celu uzyskania dalszych wyjaśnień
na temat tych przedsięwzięć, służby Komisji przesłały pismo do władz polskich
w dniu 5 kwietnia 2005r., na które Rzeczpospolita Polska odpowiedziała
w dniu 6 czerwca 2005r. Kolejne pismo zostało wysłane w dniu 3 lutego
2006r. i otrzymano odpowiedź datowaną na 30 marca 2006r. Ze względu na
nowe opinie wydane przez Ministra Środowiska w odniesieniu do projektu
obwodnicy Augustowa, dodatkowe pismo z prośbą o informacje wysłano
w dniu 31 lipca 2006r. i otrzymano odpowiedź z dnia 5
października 2006r. W swoich odpowiedziach władze polskie dostarczyły
obszernej dokumentacji dotyczącej przedmiotowych projektów.
5. Uwagę Komisji zwróciły następujące przedsięwzięcia.
Po pierwsze, przedsięwzięcia, dla których wnioski o zezwolenia zostały
złożone przed wstąpieniem Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej:
- Modernizacja na odcinku
Sztabin - Kolnica (zwana również modernizacją na odcinku Cisów - Kolnica):
inwestycja polegająca na poszerzeniu istniejącej drogi w dwóch sekcjach
(długości 5,3 km i 8,4 km). Pozwolenia budowlane zostały
udzielone 19 kwietnia 2004r. i 27 sierpnia 2004r.
- Obwodnica Augustowa: nowa droga długości
17,1 km o statusie drogi ekspresowej (dwa pasy ruchu w każdym
kierunku) omijająca miasto Augustów, zawierająca estakadę długości powyżej 500
metrów opartą na 10 przęsłach, przebiegającą przez chronioną dolinę rzeki
Rospudy. Decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach wydana 18 października
2006r.
Po drugie, przedsięwzięcia, dla których
wnioski o zezwolenia zostały złożone po wejściu Rzeczypospolitej Polskiej
do Unii Europejskiej:
- Modernizacja na odcinku Białystok - Katrynka: zakłada modernizację odcinka drogi
o długości 6,4 km, w większości z dwoma pasami ruchu
w obu kierunkach, z kilkoma mostami i wiaduktami, z czego
ponad 1,5 km inwestycji zlokalizowano na terenie objętym ochroną. Decyzja
o środowiskowych uwarunkowaniach wydana 18 września 2006r.
- Obwodnica Wasilkowa: obejmuje nową drogę
długości 5,2 km, prawie całkowicie w obszarze chronionym. Decyzja
o środowiskowych uwarunkowaniach wydana 18 września 2006r.
- Obwodnica Sztabina / most na rzece
Biebrzy: zastąpienie istniejącego mostu na most z czterema pasami ruchu,
długości prawie 300 metrów. Opinia Ministra Środowiska wydana w dniu 20
lipca 2006r.
- Modernizacja na odcinku Katrynka - Przewalanka:
przedsięwzięcie dotyczy zmodernizowania 10 km odcinka drogi S8,
zlokalizowanego całkowicie na terenie Puszczy Knyszyńskiej objętej ochroną.
- Modernizacja na odcinku Wasilków -
Białoruś: projekt polega na polepszeniu drogi nr 19 do standardów drogi
ekspresowej, a duża cześć zlokalizowana jest w obszarze chronionym
Puszczy Knyszyńskiej. To zostało postanowione rozporządzeniem Rady Ministrów
z dnia 15 maja 2004r.
- Modernizacja na odcinku Kolnica -
Augustów: przedsięwzięcie dotyczy modernizacji drogi Kolnica - Augustów do
wyższych międzynarodowych standardów drogowych, przebudowy jezdni, wjazdów
i chodników, obejmującej również wycinkę drzew i krzewów oraz poprawę
odwodnienia korpusu drogowego, a odcinek ten graniczy z obszarem
Puszczy Augustowskiej będącym pod ochroną.
6. Wymienione inwestycje drogowe
w północno-wschodniej Polsce zlokalizowane są w obszarach ochronnych
lub wpływają na następujące obszary chronione:
- Puszcza Augustowska: teren ten został
wyznaczony jako obszar specjalnej ochrony (dalej określany jako OSO) zgodnie
z dyrektywą 79/409 (PLB 200002) i jest jednym z obszarów, które
Polska zamierzała przekazać Komisji w celu włączenia na listę
kontynentalną terenów mających znaczenie dla Wspólnoty (dalej określane jako
TZW) zgodnie z dyrektywą 92/43 („Ostoja Augustowska" PLH 200005).
Decyzja Wojewody Podlaskiego z dnia 18.10.2006x. oraz opinia Ministra Środowiska z dnia 21.04.2006r. wskazują, że wspomniany teren ma być przekazany Komisji
jako proponowany TZW (zobacz też pismo Pana Zbigniewa Witkowskiego z 30
sierpnia 2005r. - DOPn-4141-2/1542/OSz, pismo Pana
Andrzeja Mizgajskiego z 8 grudnia 2005r. -
DOPn-4141-2-54/53/OSmż-w, pismo Pana Jana Szyszki
z 22 lutego 2006r. - DOPn-4141-2-5/12/06znż-w).
- Dolina Biebrzy: teren ten został
wyznaczony jako OSO zgodnie z dyrektywą 79/409 (PLC 200001) i stanowi
proponowany teren mający znaczenie dla Wspólnoty (dalej określany jako pTZW) zgodnie z dyrektywą 92/43, przekazany przez
Polskę Komisji do włączenia na listę kontynentalną terenów mających znaczenie
dla Wspólnoty (PLC 200001). OSO i pTZW obejmują
tą samą powierzchnię.
- Puszcza Knyszyńska: została wyznaczona
jako OSO zgodnie ż dyrektywą 79/409 (PLB 200003) i jest jednym
z terenów, które Polska zamierzała przekazać Komisji do włączenia na listę
kontynentalną terenów mających znaczenie dla Wspólnoty zgodnie z dyrektywą
92/43 („Ostoja Knyszyńska" PLH 200006). Decyzja Wojewody Podlaskiego z dnia
18.09.2006r. oraz opinie Ministra Środowiska
z dnia 14.07.2006r. i 04.07.2006r. wskazują, że ten teren ma być przekazany Komisji jako
proponowany TZW (zobacz też pismo Pana Zbigniewa Witkowskiego z 30
sierpnia 2005r. - DOPn-4141-2/1542/OSz, pismo Pana
Andrzeja Mizgajskiego z 8 grudnia 2005r. -
DOPn-4141-2-54/53/OSmż-w, pismo Pana Jana Szyszki
z 22 lutego 2006r. - DOPn-4141-2-5/12/06mż-w).
- Puszcza Białowieska: teren ten został
wyznaczony jako OSO zgodnie z dyrektywą 79/409 (PLC 200004) i stanowi
proponowany teren mający znaczenie dla Wspólnoty (dalej określany jako pTZW) zgodnie z dyrektywą 92/43, przekazany przez
Polskę Komisji do włączenia na listę -kontynentalną terenów mających znaczenie
dla Wspólnoty (PLC 200004). OSO i pTZW obejmują
tą samą powierzchnię.
7. Zgodnie z informacjami dostępnymi
Komisji projekt ten dotyczy nowej drogi długości 17,1 km o statusie
drogi ekspresowej (dwa pasy ruchu w każdym kierunku), omijającej miasto
Augustów, zawierający estakadę długości powyżej 500 metrów opartą na 10
przęsłach, przekraczającą chronioną dolinę rzeki Rospudy. Droga przebiegałaby
przez OSO „Puszcza Augustowska" i przez teren obejmujący prawie takie
same terytorium jak OSO, który Polska zamierzała przekazać Komisji jako
proponowany TZW w celu włączenia na listę kontynentalną terenów mających
znaczenie dla Wspólnoty zgodnie z dyrektywą 92/43.
8. Projekt drogi przebiega przez OSO
i obowiązek wynikający z art. 6 ust. 2 dyrektywy 92/43 ma
zastosowanie to tego obszaru poczynając od daty wstąpienia Rzeczypospolitej
Polskiej do Unii Europejskiej, tj. 1 maja 2004r. Art. 6 ust. 2 dyrektywy
siedliskowej, w powiązaniu z art. 7 tej dyrektywy, wymaga, aby Państwa
Członkowskie podejmowały odpowiednie działania w celu uniknięcia,
w OSO, pogorszenia stanu siedlisk i znaczącego niepokojenia tych
gatunków, dla których te obszary zostały wyznaczone_(zob. też wyrok
w sprawie C-117/00, Komisja przeciw Irlandii, punkt 26).
9. Według oceny zaprezentowanej przez
polskie władze (Aneks do raportu oddziaływania na środowisko z tytułu
realizacji inwestycji obwodnica Augustowa na obszarze Natura 2000 Puszcza
Augustowska, autorstwa W. Kwiatkowski, M. Stepaniuk, K. Gajko
& M. Ksepko, 2005) budowa drogi,
a szczególnie mostu, przez dolinę rzeki Rospudy spowoduje pogorszenie
stanu siedlisk 17 gatunków ptaków wymienionych w Standardowym formularzu
danych obszaru specjalnej ochrony ptaków (Pernis apivorus, Heliaeetus albicilla, Circus' aeruginosus, Aquila pomarina, Bonasia boonasia, Tetrao
urogallus, Porzana porzana, Crex crex,
Grus grus, Aegolius funereus, Dryocopus martius, Dendrocopus medius, Dendrocopus leucotos, Sylvia nisoria, Ficedula parva, Ciconia nigra, Milvus migrans) oraz znaczące
niepokojenie dla tych ptaków, łącznie z bezpośrednim zagrożeniem miejsc
lęgowych tych ptaków (wszystkie wyżej wymienione oprócz Ciconia
nigra i Milvus migrans). Władze polskie potwierdziły ten fakt
w decyzji środowiskowej z dnia 18 października 2006r., zezwalającej
na realizację tego projektu pod pewnymi warunkami. Jednym z tych warunków
jest zapewnienie kompensacji straty siedlisk pewnych gatunków ptaków
z załącznika I dyrektywy 79/409, dla których OSO został wyznaczony (Pernis apivorus, Heliaeetus albicilla, Circus aeruginosus, Aquila pomarina, Bonasia boonasia, Tetrao urogallus, Porzana porzana, Crex crex, Grus
grus, Aegolius funereus, Dryocopus
martius, Dendrocopus medius, Dendrocopus leucotos, Sylvia nisoria, Ficedula parva). Można zatem wnioskować, że
polskie władze uznają, iż inwestycja spowoduje stratę siedlisk ptaków, dla
których OSO został wyznaczony. Powyższe wskazuje na to, że projekt spowoduje
pogorszenie siedlisk i znaczące niepokojenie gatunków ptaków, dla których
OSO został wyznaczony, naruszając art. 6 ust. 2 dyrektywy 92/43, ponieważ
zmieni on status ochrony tego obszaru na mniej korzystny niż przed realizacją
projektu (zob. wyrok w sprawie C-117/00, Komisja przeciw Irlandii).
10. Ponadto, oceny przedstawione przez
władze polskie (np. Aneks do raportu oddziaływania na
środowisko z tytułu realizacji inwestycji obwodnica Augustowa na obszarze
Natura 2000 Puszcza Augustowska, autorstwa W. Kwiatkowski, M. Stepaniuk, K. Gajko & M. Ksepko, 2005) nie
zawierają jasnych konkluzji co do prawdopodobnego
wpływu na stosunki wodne tego obszaru. Ocena stwierdza, że budowa mostu
technologicznego opartego na 360 palach spowoduje szkody w zbiorowiskach
roślinnych oraz powierzchni terenu w strefie budowy. W kwestii
prawdopodobnego wpływu projektu na stosunki wodne obszaru, ocena używa takich
stwierdzeń, jak: można sądzić, wydaje się jednak, że budowa mostu i jego
obecność praktycznie nie wpłyną na zmianę stosunków wodnych. W jednym
z raportów zaprezentowanych w związku z rozważaną opcją budowy
tunelu przekraczającego dolinę rzeki (Koncepcja wykonania tunelu na obwodnicy
Augustowa w ciągu drogi krajowej nr 8, autorstwa Transprojekt
Warszawa Sp. z o.o. z lutego
2006r.) autorzy zalecają wykonanie dodatkowych badań terenowych dla ustalenia
rzeczywistego systemu zasilania siedlisk w dolinie w wodę. To
potwierdza, że wiedza na temat rzeczywistego sposobu zasilania ekosystemu
doliny rzeki Rospudy w wodę jest w chwili obecnej ograniczona. Należy
także zauważyć, że Państwowa Rada Ochrony Przyrody, a także jej Sekcja ds.
mokradeł, wyraziły opinie, że budowa mostu przez dolinę Rospudy,
w lokalizacji przyjętej we wniosku o zatwierdzenie projektu, zagrozi
stosunkom wodnym ekosystemu doliny, co z kolei może mieć negatywny wpływ
na siedliska i gatunki zależne od obecnego reżimu hydrologicznego tego
obszaru. Wydaje się zatem, iż w odniesieniu do
stosunków wodnych władze polskie oparły swoją decyzję o niekompletną
informację, a rzeczywiste implikacje danego przedsięwzięcia dla stosunków
wodnych mogą być znaczące i są nadal nierozpoznane.
11. Dodatkowo należy podkreślić, że art. 6
ust. 2 zobowiązuje Państwa Członkowskie do podjęcia środków w celu
uniknięcia pogorszenia stanu siedlisk i gatunków. Przepis ten ma zatem charakter zapobiegawczy i nie jest
dopuszczalne, aby Państwa Członkowskie czekały aż pogorszenie lub niepokojenie
pojawią się zanim podejmą środki zapobiegawcze. W niniejszym przypadku
władze polskie są w trakcie procedury wyraźnie zezwalającej na inwestycję drogową co do której zdają sobie sprawę, że pogorszy ona
stan siedlisk przyrodniczych OSO i spowoduje znaczące zaniepokojenie
gatunków. Jasne jest, że ary. 6 ust. 2 nie zezwala
Państwom Członkowskim na celowe niszczenie części siedliska przyrodniczego OSO
i następnie na zapewnienie kompensacji w innym miejsc Art. 6 ust. 2
dyrektywy 92/43 nakłada na Państwa Członkowskie nieustanny obowiązek unikania
pogorszenia stanu siedlisk obszaru i niepokojenia występujących tam
gatunków. Komisja wyraża zatem opinię, że władze
polskie, poprzez zezwolenie na realizację tak zaproponowanej inwestycji,
naruszyłoby art.6 ust. 2 dyrektywy.
W celu usunięcia naruszenia
art. 6 ust. 2 dyrektywy 92/43 Komisja sugerowałaby polskim władzom
zbadać rozwiązania alternatywne dla planowanej trasy, która nie przebiegałaby
przez dany OSO. Komisja posiada informacje stwierdzające, że takie alternatywy
istnieją, jak np. alternatywna trasa o niższych
kosztach przebiegająca przez Chodorki
zaproponowana przez SISKOM we wrześniu 2006r.
12. Komisja chciałaby zwrócić uwagę
w uzupełnieniu, że nawet jeśli art. 6 ust. 2
pozwalałby na środki w celu kompensacji strat, jak przewidziano
w art. 6 ust. 4 dyrektywy 92/43, quod non,
oczywistym jest, że taka kompensacja nie może obejmować środków w innym
obszarze, który na podstawie swojej własnej charakterystyki został wybrany
w celu przekazania Komisji jako teren mający znaczenie dla Wspólnoty
zgodnie z tą dyrektywą. Z takiego systemu wynikałoby ogólne
zmniejszenie obszarów chronionych w sieci Natura 2000, ponieważ nie utworzonoby nowego obszaru chronionego, który kompensowałby
stratę obszaru chronionego lub jego części.
13. Jak wspomniano, w decyzji
z dnia 18 października 2006r. władze polskie proponują wykonanie projektu
polegającego na zalesieniu obszaru około 100 ha w terenie, który Polska zamierza
przekazać Komisji do włączenia na listę kontynentalną terenów mających
znaczenie dla Wspólnoty zgodnie z dyrektywą 92/43 („Pojezierze
Sejneńskie" PLH 200007, obejmujące w całości obszar 7456,9 ha),
graniczącym z OSO „Puszcza Augustowska" na jej północno-wschodniej granicy. Obszar zaplanowany do zalesienia położony jest na
wschód i południowy wschód od miejscowości Berżniki.
14. Obszar ten przedstawiono do wyznaczenia
między innymi ze względu na występowanie typu siedliska murawy o znaczeniu
priorytetowym *6120 (suche, piaszczyste, wapniste murawy) oraz z uwagi na
2 gatunki roślin (Pulsatilla paters
and Thesium ebracteatum). Wspomniane gatunki roślin z załącznika
II dyrektywy 92/43 są również wymienione w załączniku IV i przez to
są przedmiotem ścisłej ochrony gatunkowej.
15. Można wnioskować, że według władz
polskich obszar ten spełnia więc kryteria ustalone dla
wyboru obszarów jako terenów mających znaczenie dla Wspólnoty (TZW) na mocy
dyrektywy 92/43. W konsekwencji Polska jest zobowiązana do podjęcia
środków ochrony odpowiednich dla zachowania ekologicznego charakteru tego
terenu (zob. wyrok w sprawie C0244/05, Bund Naturschutz,
punkt 44). Oznacza to, zgodnie z wykładnią Trybunału Sprawiedliwości, że:
Państwa Członkowskie nie mogą (...) zezwolić na ingerencje, które mogłyby poważnie zagrozić
ekologicznemu charakterowi terenu wyznaczonego na podstawie wspomnianych
kryteriów. Ma to miejsce w szczególności wtedy, gdy dana ingerencja niesie
niebezpieczeństwo bądź to istotnego zmniejszenia powierzchni terenu, bądź
zniknięcia gatunków o znaczeniu priorytetowym żyjących na tym terenie,
bądź też w końcu doprowadzenia do zniszczenia terenu lub zniweczenia jego
cech charakterystycznych.
16. Zrozumiałe jest, że przedsięwzięcie
zalesienia w terenie, który jest wybrany z uwagi na jego siedliska
śródpolnych muraw o znaczeniu priorytetowym, poważnie zagrozi
ekologicznemu charakterowi omawianego terenu poprzez doprowadzenie do
zniszczenia jego cech charakterystycznych. Komisja wyraża
zatem opinię, że zezwolenie przez władze polskie na wyżej wspomniany
projekt zalesienia mogłoby naruszyć przepisy dyrektywy 92/43 w myśl
interpretacji Trybunału Sprawiedliwości i że władze mają obowiązek
powstrzymać się od udzielenia zezwolenia na taki projekt.
17. Inwestycja obwodnicy
Wasilkowa zlokalizowana jest prawie całkowicie w OSO Puszcza
Knyszyńska. Przeprowadzono ocenę oddziaływania przedsięwzięcia na ten obszar,
wynikającą z art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43. Jednakże ocena przestawiona
Komisji nie jest przekonywująca co do wpływu
przedsięwzięcia na gatunki ptaków, dla których obszar ten został wyznaczony.
Ocena ta odwołuje się tylko do wpływu przedsięwzięcia na populacje tych ptaków
w całej Polsce. Komisja chciałaby podkreślić, że nie jest to
w zgodzie z wymaganiami art. 6 ust. 3, który wymaga, aby ocena
szczególnie brała pod uwagę integralność danego terenu. Zaprezentowana
dokumentacja wskazuje, że projekt najprawdopodobniej doprowadzi do opuszczenia
terenów lęgowych przez kilka gatunków ptaków wymienionych w załączniku
I dyrektywy siedliskowej oraz proponuje kompensację dla tych gatunków
(Cirrus aeruginosus, Cicrcus
pygargus, Crex crex, Dryocopus martius, Lu/lula arborea, Anthus campestris, Sylvia nisoria, Lamus collurio, Emberzia hurtulana).
18. Komisja jest zatem
zdania, iż ostateczne wnioski powyższej oceny nie są poparte jej wynikami
i dlatego taka ocena nie spełnia w pełni wymagań art. 6 ust. 3
dyrektywy 92/43 poprzez nieodpowiednie ocenienie wpływu wspomnianej inwestycji
na OSO. Ponieważ nie przeprowadzono właściwej oceny wpływu przedsięwzięcia,
Komisja uważa, iż Polska nie może zezwolić na taką inwestycję na podstawie
obecnie dostępnej oceny.
19. Przedsięwzięcie modernizacji odcinka
drogi Białystok - Katrynka zlokalizowane jest prawie
w całości w OSO Puszcza Knyszyńska. Ocena oddziaływania
przedsięwzięcia na dany obszar, wynikająca z art. 6 ust. 3 dyrektywy
92/43, została przeprowadzona. Ocena drogowego odcinka Białystok-Katrynka
przedstawiona Komisji wyraźnie stwierdza negatywny wpływ na gatunki ptaków,
z powodu których wspomniany obszar został
wyznaczony i zaleca zmianę lokalizacji w celu uniknięcia takich
skutków. Zaprezentowana dokumentacja wskazuje, że inwestycja spowoduje
opuszczenie miejsc lęgowych przez kilka gatunków ptaków wymienionych
w włączniku I dyrektywy 79/40 i proponuje kompensację dla tych
gatunków (Dryocopus martius,
Bonasia bonasia, Sylvia nisoria, Lanius collurio, Lulula aroborea). Ocena wskazuje
również na negatywny wpływ projektu na gatunek Aquila
pomarina.
20. Oczywistym jest, co wynika z art. 6
ust. 3 dyrektywy 92/43, że władze polskie nie mogą zezwolić na przedsięwzięcie,
gdy ocena podkreśla jego niekorzystny wpływ na dany teren. Taki projekt mógłby
być jedynie zatwierdzony, gdy w pełni ą spełnione przepisy art. 6 ust. 4 które obejmują ocenę dostępnych alternatyw
z punktu widzenia ich wpływu na dany teren. Komisja uważa
zatem, iż Polska nie zastosowała się do procedury z art. 6 ust. 3
i 4 dyrektywy 92/43 w stosunku do omawianego przedsięwzięcia.
21. Obwodnica Sztabina ma miejsce w OSO
i pTZW Dolina Biebrzy.
22. Skoro przedsięwzięcie zlokalizowane jest w OSO i nie
wydaje się być powiązane z zagospodarowaniem tego terenu, to z treści
art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 wynika, iż musi ono podlegać odpowiedniej ocenie
jego skutków dla danego terenu z punktu widzenia założeń jego ochrony,
jeśli nie można wykluczyć, na podstawie obiektywnych przyczyn, że oddziałuje na
dany teren w istotny sposób, zarówno oddzielnie, jak i w połączeniu
z innymi planami lub przedsięwzięciami (zob. też wyrok w sprawie
C-127/02, Waddenzee, punkt 45). W tym celu
należy najpierw ocenić czy przedsięwzięcie może oddziaływać w istotny
sposób na dany teren chroniony.
23. Niepełne informacje zawarte w ocenie oddziaływania
przedsięwzięcia na OSO przedstawione Komisji (Raport o oddziaływaniu na
środowisko przedsięwzięcia pt.: Budowa Obwodnicy
Sztabina..., autorstwa Transprojekt
Gdański Sp. z o.o., grudzień
2005) mają bardzo ogólny charakter i nie wydają się spełniać wszystkich,
wymagań przewidzianych dla odpowiedniej oceny na podstawie artykułu 6 ust. 3
dyrektywy 92/43, choć wskazują na znaczący negatywny wpływ na Gallinago media, Crex crex, Circus aeruginosus,
Circus cyaneus. Kolejne
informacje wykazują, że siedem gatunków ptaków z załącznika 1 dyrektywy
ptasiej, dla których OSO został wyznaczony, znaleziono w strefie wpływu przedsięwzięcia: Botaurus stellaris, Circaetus gallicus, Circus aeruginosus, Porzana porzana, Porzana parva, Crex crex,
Gallinago media, ze szczególnie ważnym dla tego
terenu Gallinago media. W strefie wpływu tej
inwestycji znaleziono stanowiska rozrodcze pięciu gatunków ptaków, dla których
OSO Dolina Biebrzy jest kluczowym obszarem lęgowym podtrzymującym
co najmniej 1 % ich polskiej populacji. Pomimo tych braków
w ocenie, Minister Środowiska zatwierdził projekt (opinia z dnia 20
lipca 2006r., znak DOOS-3 1 d-2018/2006/kt)
i zażądał przygotowania środków kompensacyjnych.
24. Komisja jest zdania, że powyższe wskazuje, iż dane przedsięwzięcie
będzie w istotny sposób oddziaływało na gatunki ptaków i ich
siedliska przyrodnicze, dla których OSO został wyznaczony. Ponadto, nie
przeprowadzono oceny spełniającej kryteria wynikające z art. 6 ust. 3 w świetle
interpretacji Trybunału Sprawiedliwości (zob. wyrok w sprawie 7/02, Waddenzee, punkty 53-60):
odpowiednia
ocena skutków planu lub przedsięwzięcia dla danego terenu powinna być dokonana
przed udzieleniem na nie pozwolenia i powinna brać po uwagę skutek łączny,
wynikający z kombinacji tego planu lub przedsięwzięcia z innymi
planami lub przedsięwzięciami z punktu założeń ochrony terenu. Dokonanie
takiej oceny oznacza w związku z tym określenie, zgodnie
z najlepszą wiedzą naukową w tej dziedzinie wszystkich aspektów planu
lub przedsięwzięcia, mogących osobno lub w połączeniu z innymi
planami i przedsięwzięciami oddziaływać na przedmiotowe założenia. (...)
Dlatego też, jeżeli brak jest pewności co do nie
wystąpienia negatywnych skutków na przedmiotowy teren związanych z ocenianym
planem lub przedsięwzięciem, właściwe władze krajowe powinny odmówić udzielenia
pozwolenia na ten plan lub przedsięwzięcie (...) w związku
z powyższym zgodnie z art.6 ust. 3 dyrektywy siedliskowej, właściwe
władze krajowe(...) mogą udzielić pozwolenia na taką
działalność jedynie wówczas, gdy uzyskają pewność, że nie będzie ona miała
negatywnych skutków na ten teren. Ma to miejsce wówczas, gdy z naukowego
punktu widzenia brak jest racjonalnych w wątpliwości co
do braku wystąpienia takich skutków.
25. Obszar doliny Biebrzy znajduje się na liście terenów, które Polska
przekazała do Komisji jako proponowany teren mający znaczenie dla Wspólnoty na
podstawie dyrektywy 92/43. Według władz polskich teren ten spełnia kryteria
ustalone dla wyboru obszarów jako teren mający znaczenie dla Wspólnoty zgodnie
z dyrektywą 92/43. W następstwie Polska jest zobowiązana do podjęcia
środków ochrony odpowiednich dla zachowania ekologicznego charakteru tego
terenu, a Państwo Członkowskie nie może zatem
zezwolić na ingerencje, które mogłyby zagrozić ekologicznemu charakterowi
terenu wyznaczonego na podstawie określonych kryteriów (zob. wyrok
w sprawie C-244/05, Bund Naturschulz, punkty 44
i 46). Ma to miejsce w szczególności wtedy, gdy dana interwencja niesie
niebezpieczeństwo bądź to istotnego zmniejszenia powierzchni terenu, bądź
zniknięcia gatunków o znaczeniu priorytetowym żyjących na tym terenie,
bądź też w końcu doprowadzenia do zniszczenia terenu lub zniweczenia jego
cech charakterystycznych (zob. wyrok w sprawie C-244/05, punkt 46).
26. Wydaje się, że wymienione wyżej skutki oddziaływania na dany obszar
nie mogą być wykluczone, skoro przedsięwzięcie zakłada zbudowanie mostu przebiegającego
przez ochronne tereny mokradeł, a budowa spowoduje zniszczenie siedlisk
chronionych w ramach tego obszaru. Ocena oddziaływania na środowisko
została wykonana, ale zawiera poważne braki.
27. W świetle widocznego niebezpieczeństwa zniszczenia części
wspomnianego terenu i co najmniej zniweczenia jego cech
charakterystycznych, Komisja wyraża opinię, iż przepisy dyrektywy 92/43 zgodnie
z interpretacją Trybunału Sprawiedliwości powstrzymują Polskę przed
udzieleniem zezwolenia na przedmiotową inwestycję, ponieważ niesie ona ze sobą
niebezpieczeństwo, istotnego zagrożenia ekologicznemu charakterowi tego terenu.
28. Z informacji będących w posiadaniu Komisji wynika, iż
wymienione przedsięwzięcie obejmuje modernizację 10 kilometrowego odcinka drogi
S8, zlokalizowanej w całości w Puszczy Knyszyńskiej. Komisja została
powiadomiona, iż inwestycja będzie podejmowana w ramach tak zwanej
„procedury zgłoszenia". Procedura ta wydaje się być zarezerwowana dla małych
projektów i nie zawiera oceny oddziaływania inwestycji na środowisko ani
formalnej decyzji dotyczącej projektu („milcząca zgoda").
29. Jako że przedsięwzięcie zlokalizowane jest całkowicie w OSO
i nie wydaje się być związane z zagospodarowaniem tego terenu, to
z treści art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 wynika, iż musi ono podlegać
odpowiedniej ocenie jego skutków dla danego terenu z punktu widzenia
założeń jego ochrony, jeśli nie można wykluczyć, na podstawie obiektywnych przyczyn,
że oddziałuje na dany teren w istotny sposób, zarówno oddzielnie, jak
i w połączeniu z innymi planami lub przedsięwzięciami (zob. też wyrok
w sprawie C-127/02, Waddenzee, punkt 45).
W tym celu należy najpierw ocenić czy przedsięwzięcie może oddziaływać
w istotny sposób na dany teren chroniony.
30. Wydaje się, że wymienione wyżej skutki oddziaływania na dany obszar
nie mogą być wykluczone, skoro przedsięwzięcie zakłada modernizację drogi,
która najprawdopodobniej doprowadzi do zwiększenia ruchu drogowego oraz poziomu
hałasu, zarówno podczas robót budowlanych jak i po ich zakończeniu (zob.
wyrok w sprawie C-227/01, Komisja przeciw Hiszpanii, punkty 46 do 49).
Dodatkowo, kilka innych przedsięwzięć jest zlokalizowanych na terenie OSO
Puszcza Knyszyńska w stosunkowo niewielkiej odległości od siebie, takich
jak: modernizacja odcinka drogi Białystok-Katrynka,
obwodnica Wasilkowa i modernizacja odcinka drogi Wasilków-Białoruś, co
prawdopodobnie spowoduje, że znaczące oddziaływanie będzie jeszcze większe.
Komisja uważa, że ocena oddziaływania przedsięwzięcia wymagana zgodnie
z art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 musi zostać wykonana biorąc pod uwagę
łączny wpływ innych wspomnianych projektów. Ponadto, art. 6 ust. 3 stanowi, że
na przedsięwzięcie można udzielić zezwolenia jedynie, gdy nie spowoduje ono
niekorzystnych skutków dla danego terenu.
31. Komisja wyraża zatem opinię, że poprzez
niedokonanie oceny wpływu modernizacji na odcinku Katrynka-Przewalanka
w powiązaniu z innymi przedsięwzięciami na OSO Puszcza Knyszyńska,
według wymogów art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43, przepisy te nie zostały
respektowane.
32. Obszar Puszczy Knyszyńskiej znajduje się na liście obszarów, które
Polska zamierzała przekazać Komisji jako pTZW
proponowany do włączenia na kontynentalną listę terenów mających znaczenie dla
Wspólnoty na podstawie dyrektywy 92/43. Według władz polskich teren ten spełnia więc kryteria ustalone dla wyboru obszarów jako
terenów mających znaczenie dla Wspólnoty zgodnie z dyrektywą 92/43.
W konsekwencji Polska jest zobowiązana do podjęcia środków ochrony
odpowiednich dla zachowania ekologicznego charakteru tego terenu,
a Państwa Członkowskie nie mogą zatem zezwolić na
ingerencje, które mogłyby zagrozić ekologicznemu charakterowi terenu
wyznaczonego na podstawie określonych kryteriów (zob. wyrok w sprawie
C-244/05, Bund Naturschulz, punkty 44 i 46). Ma
to miejsce w szczególności wtedy, gdy dana interwencja niesie
niebezpieczeństwo bądź to istotnego zmniejszenia powierzchni terenu, bądź
zniknięcia gatunków o znaczeniu priorytetowym żyjących na tym terenie,
bądź tez w końcu doprowadzenia do zniszczenia terenu lub zniweczenia jego
cech charakterystycznych (zob. wyrok w sprawie C-244/05, punkt 46).
33. Wydaje się, że wymienione wyżej skutki oddziaływania na dany obszar
nie mogą być wykluczone, jako że przedsięwzięcie zakłada modernizację drogi,
która najprawdopodobniej doprowadzi do zwiększenia ruchu drogowego oraz poziomu
hałasu, zarówno podczas robót budowlanych jak i po ich zakończeniu (zob.
sprawa C-227/01, Komisja przeciw Hiszpanii, punkty 46 do 49). Ponadto, kilka
innych przedsięwzięć zlokalizowanych jest w obszarze, który Polska
zamierzała przekazać Komisji jako pTZW „Ostoja
Knyszyńska" w stosunkowo niewielkiej odległości od siebie, takie jak:
modernizacja odcinka drogi Białystok - Katrynka,
obwodnica Wasilkowa i modernizacja odcinka drogi Wasilków - Białoruś, co
prawdopodobnie spowoduje, że znaczące oddziaływanie będzie jeszcze większe.
Komisja uważa, iż również w tym kontekście skumulowane oddziaływanie
różnych przedsięwzięć na określone gatunki i siedliska danego obszaru
powinno zostać wzięte pod uwagę w celu ustalenia czy Polska podjęła
wszelkie środki, aby zapobiec interwencjom, które mogłyby poważnie zagrozić
ekologicznemu charakterowi tego terenu.
34. Komisja wyraża opinię, że Polską nie powinna zezwolić na realizację
modernizacji na odcinku drogi Katrynka - Przewalanka do czasu zapewnienia, że przedsięwzięcie
w powiązaniu z innymi wymienionymi inwestycjami nie zagrozi poważnie
ekologicznemu charakterowi omawianego obszaru.
35. Zgodnie z informacjami dostępnymi Komisji, przedsięwzięcie
dotyczy modernizacji odcinka drogi Kolica-Augustów do
wyższych międzynarodowych standardów drogowych, przebudowy jezdni, wjazdów
i chodników, obejmującej również wycinkę drzew i krzewów oraz poprawę
odwodnienia korpusu drogowego, a który graniczy z obszarem Puszczy
Augustowskiej. Komisja została poinformowana, że inwestycja będzie podejmowana
w ramach tak zwanej „procedury zgłoszenia". Procedura ta wydaje się
być zarezerwowana dla małych projektów i nie zawiera oceny oddziaływania
inwestycji na środowisko ani formalnej decyzji dotyczącej projektu („milcząca
zgoda").
36. Skoro przedsięwzięcie graniczy
z OSO i nie wydaje się być związane z zagospodarowaniem tego
terenu, to z treści artykułu 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 wynika, iż musi ono
podlegać odpowiedniej ocenie jego skutków dla danego terenu z punktu
widzenia założeń jego ochrony, jeśli nie można wykluczyć, na podstawie
obiektywnych przyczyn, że oddziałuje na dany teren w istotny sposób,
zarówno oddzielnie, jak i w połączeniu z innymi planami lub
przedsięwzięciami (zob. też wyrok w sprawie C-127/02, Waddenzee,
punkt 45). W tym celu należy najpierw ocenić czy przedsięwzięcie może
oddziaływać w istotny sposób na dany teren chroniony.
37. Wydaje się, że wymienione wyżej skutki
oddziaływania na dany obszar nie mogą być wykluczone, jako że przedsięwzięcie
zakłada modernizację drogi, która najprawdopodobniej doprowadzi do zwiększenia
ruchu drogowego oraz poziomu hałasu, zarówno podczas robót budowlanych jak
i po ich zakończeniu (zob. wyrok w sprawie
C-227101, Komisja przeciw Hiszpanii, punkty 46 do 49). Dodatkowo, kilka innych
przedsięwzięć zlokalizowanych jest na terenie OSO Puszcza Augustowska
w stosunkowo niewielkiej odległości od siebie, takich jak: modernizacja
odcinka drogi Sztabin-Kolnica i obwodnica miasta Augustów, co
prawdopodobnie spowoduje, że znaczące oddziaływanie będzie jeszcze większe.
Komisja uważa, że ocena oddziaływania przedsięwzięcia wymagana zgodnie
z artykułem 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 powinna być wykonana biorąc pod uwagę
łączny wpływ innych wspomnianych projektów. Ponadto, art. 6 ust. 3 stanowi, że na
przedsięwzięcie można zezwolić jedynie, gdy nie spowoduje ono niekorzystnych
skutków dla danego terenu.
38. Komisja jest zatem
zdania, że poprzez niedokonanie oceny wpływu modernizacji na odcinku drogi
Kolnica-Augustów w powiązaniu z innymi przedsiewzieciami
na OSO Puszcza Augustowska, według wymogów art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43,
przepis ten nie został respektowany.
39. Obszar Puszczy Augustowskiej znajduje
się na liście obszarów, które Polska zamierzała przekazać Komisji jako pTZW do włączenia na kontynentalną listę terenów mających
znaczenie dla Wspólnoty na podstawie dyrektywy 92/43. Według władz polskich
teren ten spełnia więc kryteria ustalone dla wyboru
obszarów jako terenów mających znaczenie dla Wspólnoty zgodnie z dyrektywą
92/43. W rezultacie Polska jest zobowiązana do podjęcia środków ochrony
odpowiednich dla zachowania ekologicznego charakteru tego terenu,
a Państwa Członkowskie nie mogą zatem zezwolić na
ingerencje, które mogłyby zagrozić ekologicznemu charakterowi terenu
wyznaczonego na podstawie tych kryteriów (zob. wyrok w sprawie C-244/05,
Bund Naturschulz, punkty 44 i 46). Ma to miejsce
w szczególności wtedy, gdy dana interwencja niesie niebezpieczeństwo bądź
to istotnego zmniejszenia powierzchni terenu, bądź zniknięcia gatunków
o znaczeniu priorytetowym żyjących na tym terenie, bądź tez w końcu
doprowadzenia do zniszczenia terenu lub zniweczenia jego cech
charakterystycznych (zob. wyrok w sprawie C-244/05, punkt 46).
40. Wydaje się, że wymienione wyżej skutki
oddziaływania na dany obszar nie mogą być wykluczone, jako że przedsięwzięcie
zakłada modernizację drogi, która najprawdopodobniej doprowadzi do zwiększenia
ruchu drogowego oraz poziomu hałasu, zarówno podczas robót budowlanych jak
i po ich zakończeniu (zob. wyrok w sprawie C-227/01, Komisja przeciw
Hiszpanii, punkty 46 do 49). Ponadto, kilka innych przedsięwzięć
zlokalizowanych jest w obszarze, który Polska zamierzała przekazać Komisji
jako pTZW „Ostoja Augustowska" w stosunkowo
niewielkiej odległości od siebie, takich jak: modernizacja odcinka drogi
Sztabin-Kolnica i obwodnica Augustowa, co
prawdopodobnie spowoduje, że znaczące oddziaływanie będzie jeszcze większe.
Komisja uważa, iż również w tym kontekście skumulowane oddziaływanie
różnych przedsięwzięć na określone gatunki i siedliska danego obszaru
powinno zostać wzięte pod uwagę w celu ustalenia + Polska podjęła wszelkie
środki, aby zapobiec interwencjom, które mogłyby poważnie zagrozić ekologicznemu
charakterowi tego terenu
41. Komisja jest zdania, że Polska nie
powinna zezwolić na realizację modernizacji na odcinku drogi Kolnica-Augustów
do czasu zapewnienia, że przedsięwzięcie w powiązaniu' z innymi
wymienionymi inwestycjami nie zagrozi poważnie ekologicznemu charakterowi
danego obszaru.
42. Z informacji będących
w posiadaniu Komisji wynika, iż przynajmniej cztery inwestycje drogowe
zlokalizowane są na terytorium wspomnianego obszaru chronionego, będącego
jednocześnie OSO i terenem, który Polska zamierzała przekazać Komisji do
włączenia na kontynentalną listę terenów mających znaczenie dla Wspólnoty na
podstawie dyrektywy 92/43.
43. W odniesieniu do OSO chodzi tu
o modernizację odcinka drogi Białystok- Katrynka,
obwodnicę Wasilkowa, modernizację odcinka Katrynka-Przewalanka
oraz na odcinku Wasilków-Białoruś. Wszystkie te przedsięwzięcia przecinają choć częściowo OSO.
44. Ponieważ wnioski o zezwolenia
w sprawie wymienionych projektów zostały formalnie złożone po l maja
2004r. tj. dacie wejścia w życie w Polsce dyrektyw 79/409
i 92(43, inwestycje te podlegają procedurze według artykułu 6 ust. 3
i 4 dyrektywy 92/43. Jak wynika z art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43,
przedsięwzięcie winno podlegać odpowiedniej ocenie jego skutków dla danego
terenu z punktu widzenia założeń jego ochrony, jeśli nie można wykluczyć,
że będzie oddziaływać w sposób istotny na dany teren, zarówno oddzielnie
jak i w połączeniu ź innymi planami lub przedsięwzięciami.
45. Komisja uważa, iż wymienione
przedsięwzięcia zarówno oddzielnie jak i w połączeniu ze sobą mogą
oddziaływać w sposób istotny na przedmiotowy OSO. Inwestycje drogowe
przewidują modernizację istniejących dróg z podwojeniem obecnej liczby
pasów drogowych w kilku przypadkach. Jak potwierdza Trybunał
Sprawiedliwości w sprawie dotyczącej podwojenia już istniejącej linii
kolejowej, inwestycje tego rodzaju mogą mieć znaczący wpływ na środowisko,
ponieważ mogą trwale; oddziaływać na przykład na florę i faunę
i strukturę gleby lub nawet na krajobraz, jak również w szczególności
wywierać istotne skutki co do hałasu (zob. wyrok w sprawie C-227/01,
Komisja przeciw Hiszpanii, punkty 48-49).
46. Odnośnie modernizacji na odcinku Białystok-Katrynka i obwodnicy Wasilkowa, negatywny
wpływ na OSO został naświetlony w wyżej wymienionych punktach A.2 i A.3. Oba te przedsięwzięcia mają wpływ na występujące
tam cztery gatunki ptaków, tj. Dryocopus martius, Lullula arborea, Sylvia nisoria, Lanius collurio.
47. Dodatkowo, dla większości wymienionych
przedsięwzięć wykonano ocenę oddziaływana na środowisko w celu określenia
wpływu tych inwestycji na środowisko. Dyrektywa 85/337 w sprawie oceny
skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na
środowisko naturalne wymaga przeprowadzenia takiej oceny dla przedsięwzięć
mogących oddziaływać na środowisko w sposób istotny. Fakt, że wykonano
oceny oddziaływania na środowisko oznacza, że dane przedsięwzięcia uważa się za
mające znaczący wpływ na środowisko.
48. W takich okolicznościach art. 6
ust. 3 dyrektywy 92/43 wymaga przeprowadzenia odpowiedniej oceny
przedsięwzięcia. Trybunał Sprawiedliwości podkreślił, że (wyrok w sprawie
C-12.7/02, Waddenzee, punkty 53-60):
odpowiednia ocena skutków planu lub przedsięwzięcia dla danego
terenu powinna być dokonana przed udzieleniem na nie pozwolenia i powinna
brać po uwagę skutek łączny, wynikający z kombinacji tego planu lub
przedsięwzięcia z innymi planami lub przedsięwzięciami z punktu
założeń ochrony terenu. Dokonanie takiej oceny oznacza w związku
z tym określenie, zgodnie z najlepszą wiedzą naukową w tej
dziedzinie wszystkich aspektów planu lub przedsięwzięcia, mogących osobno lub
w połączeniu z innymi planami i przedsięwzięciami oddziaływać na
przedmiotowe założenia. (...) Dlatego też, jeżeli brak jest pewności
co do nie wystąpienia negatywnych skutków na przedmiotowy teren,
związanych z ocenianym planem lub przedsięwzięciem, właściwe władze
krajowe powinny odmówić udzielenia pozwolenia na ten plan lub przedsięwzięcie.
(...) W związku z powyższym, zgodnie z art.
6 ust. 3 dyrektywy siedliskowej, właściwe władze krajowe (...) mogą udzielić pozwolenia na taką działalność jedynie
wówczas, gdy uzyskają pewność, że nie będzie ona miała negatywnych skutków na
ten teren. Ma to miejsce wówczas, gdy z naukowego punktu widzenia brak
jest racjonalnych wątpliwości co do braku wystąpienia
takich skutków.
49. Analiza ocen przeprowadzona przez władze
polskie w związku z wymienionymi wyżej czterema przedsięwzięciami
wykazuje jednak, że łączne skutki tych czterech inwestycji wspólnie na OSO nie
zostały uwzględnione. Skoro cztery przedsięwzięcia mają miejsce w niedużej
od siebie odległości, oczywistym jest, że wpływ inwestycji na dany teren
powinien być wzięty pod uwagę w analizie ich skutków na ten teren. Fakt,
że łączne skutki kilku krótkich odcinków drogowych nie zostały wzięte pod
uwagę, potwierdza stanowisko Krajowej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na
Środowisko (Stanowisko Krajowej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko
w sprawie złożonych przez organizacje ekologiczne odwołań od wydanych
przez Wojewodę Podlaskiego zezwoleń na realizację przedsięwzięć drogowych
w ciągu dróg krajowych nr 8 i 19, 12 grudzień 2002, L.dz. 761). Ocena skumulowanego wpływu przedsięwzięć
dotyczących dróg, krajowych nr 8 i 19 była również zalecana przez
Państwową Radę Ochrony Przyrody w jej stanowisku z dnia 30 listopada
2005r. (Stanowisko Państwowej Rady Ochrony Przyrody odnośnie odwołań organizacji
pozarządowych od decyzji wydanych przez Wojewodę Podlaskiego w sprawie
inwestycji w ciągu dróg krajowych nr 8 i 19 ).
50. Komisja wyraża więc
opinię, że polskie władze naruszyły przepisy art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 nie
biorąc pod uwagę skumulowanego wpływu wszystkich wymienionych przedsięwzięć
dotyczących danego OSO. Ponadto, gdy wziąć pod uwagę łącznie skutki
przedsięwzięć na OSO, wydają się istnieć powody, aby sądzić, że nadal istnieją
racjonalne naukowe wątpliwości co do braku wystąpienia
niekorzystnych skutków. W związku z powyższym, powinno się odmówić
udzielenia zezwolenia lub ewentualnie można by go udzielić zgodnie z art.
6 ust. 4 dyrektywy habitatowej przy zapewnieniu, że
warunki wynikające z tego artykułu będą spełnione.
51. W przypadku obszaru przewidzianego
do zaproponowania jatko teren mający znaczenie dla Wspólnoty, chodzi tu
o modernizację odcinka Białystok - Katrynka,
obwodnicę Wasilkowa, modernizację odcinka Katrynka
- Przewalanka oraz na odcinku Wasilków - Białoruś.
Modernizacja odcinka drogi Białystok - Katrynka jest
częściowo zlokalizowana w obrębie tego obszaru. Obwodnica Wasilkowa
i modernizacja na odcinku Katrynka - Przewalanka są całkowicie położone w tym obszarze.
Modernizacja odcinka Wasilków - Białoruś w dużej części ma miejsce
w Puszczy Knyszyńskiej. Należy podkreślić, że na terenie tego obszaru
występuje kilka siedlisk o znaczeniu priorytetowym jak na przykład lasy aluwialne
91E0 oraz gatunków o znaczeniu priorytetowym takich jak Canis lupus i Bison bonaus.
52. Obszar Puszczy
Knyszyńskiej znajduje się na liście obszarów, które Polska zamierzała
zaproponować do Komisji do włączenia na kontynentalną listę terenów mających
znaczenie dla Wspólnoty na podstawie dyrektywy 92/43. Według władz polskich
teren ten spełnia więc kryteria ustalone dla wyboru
obszarów jako terenów mających znaczenie dla Wspólnoty zgodnie z dyrektywą
92/43. W konsekwencji Polska jest zobowiązana do podjęcia środków ochrony
odpowiednich dla zachowania ekologicznego charakteru tego terenu,
a Państwa Członkowskie nie mogą zatem zezwolić na
ingerencje, które mogłyby zagrozić ekologicznemu charakterowi terenu
wyznaczonego na podstawie tych kryteriów (zob. sprawa C-244/05, Bund Naturschulz, punkty 44 i 46). Ma to miejsce
w szczególności wtedy, gdy dana interwencja niesie niebezpieczeństwo bądź
to istotnego zmniejszenia powierzchni terenu, bądź zniknięcia gatunków
o znaczeniu priorytetowym żyjących na tym terenie, bądź tez w końcu
doprowadzenia do zniszczenia terenu lub zniweczenia jego cech
charakterystycznych (zob. wyrok w sprawie C-244/05, punkt 46).
53. Komisja uważa, iż również w tym
kontekście skumulowane oddziaływanie różnych przedsięwzięć na określone gatunki
i siedliska danego obszaru powinno zostać wzięte pod uwagę w celu
ustalenia czy Polska podjęła wszelkie środki, aby zapobiec interwencjom, które
mogłyby poważnie zagrozić ekologicznemu charakterowi tego terenu. Fakt, że
łączne skutki kilku krótkich odcinków drogowych nie zostały wzięte pod uwagę,
potwierdza stanowisko Krajowej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko
(Stanowisko Krajowej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko
w sprawie złożonych przez organizacje ekologiczne odwołań od wydanych
przez Wojewodę Podlaskiego zezwoleń na realizację przedsięwzięć drogowych
w ciągu dróg krajowych nr 8 i 19, 12 grudzień 2002, L.dz. 761). Ocena łącznego wpływu przedsięwzięć dotyczących
dróg krajowych nr 8 i 19 była również zalecana przez Państwową Radę
Ochrony Przyrody w jej stanowisku z dnia 30 listopada 2005r.
(Stanowisko Państwowej Rady Ochrony Przyrody odnośnie odwołań organizacji
pozarządowych od decyzji wydanych przez Wojewody Podlaskiego w sprawie
inwestycji w ciągu dróg krajowych nr 8 i 19 ).
54. Jednak takie łączne oddziaływanie
różnych przedsięwzięć na przedmiotowy teren nie zostało wzięte pod uwagę
w ocenie indywidualnych przedsięwzięć. Komisja wnioskuje, że polskie
władze nie dysponują zatem pełną informacją na temat
skutków, jakie wspomniane inwestycje drogowe będą mieć na dany obszar
chroniony. Komisja jest zdania, że Polska nie powinna zezwalać na te inwestycje
do czasu zapewnienia, że połączone przedsięwzięcia nie zagrożą poważnie
ekologicznemu charakterowi tego obszaru.
55. Komisja jest zdania, że łączny wpływ
przedmiotowych przedsięwzięć drogowych na dane cztery obszary chronione musi
być rozpatrzony. Jeśli chodzi o tereny, które są proponowane jako tereny
o wspólnotowym znaczeniu, albo przeznaczone do przekazania jako tereny
mające znaczenie dla Wspólnoty, stosowne są następujące przedsięwzięcia:
modernizacja na odcinku drogi Białystok - Katrynka,
obwodnica Wasilkowa, obwodnica Sztabina / most na Biebrzy, modernizacja na
odcinkach Kartynka - Przewalanka,
Wasilków - Białoruś i Kolnica - Augustów.
56. Według polskich władz dane tereny
spełniają kryteria ustalone dla wyboru obszarów jako terenów mających znaczenie
dla Wspólnoty zgodnie z dyrektywą 92/43. W następstwie Polska jest
zobowiązana do podjęcia środków ochrony odpowiednich dla zachowania
ekologicznego charakteru terenu, dlatego Państwa Członkowskie nie mogą zezwolić
na ingerencje, które mogłyby zagrozić ekologicznemu charakterowi terenu
wyznaczonego na podstawie tych kryteriów (zob. wyrok w sprawie C-244/05,
Bund Naturschulz, punkty 44 i 46). Ma to miejsce
w szczególności wtedy, gdy dana interwencja niesie niebezpieczeństwo bądź
to istotnego zmniejszenia powierzchni terenu, bądź zniknięcia gatunków
o znaczeniu priorytetowym żyjących na tym terenie, bądź też w końcu
doprowadzenia do zniszczenia terenu lub zniweczenia jego cech
charakterystycznych (zob. wyrok w sprawie C-244/05, punkt 46).
57. Komisja wyraża opinię, iż łącznie te
przedsięwzięcia będą mieć negatywny wpływ na wymieniane cztery obszary
z powodu faktu, że obszary chronione pod bezpośrednim wpływem dróg nr 8
i 19 w północno-wschodniej Polsce pełnią funkcje korytarza
migracyjnego dużych ssaków takich jak wilk, ryś i potencjalnie również
żubra. Wilk, gatunek o znaczeniu priorytetowym, obecny jest
w proponowanym terenie mającym znaczenie dla Wspólnoty - pTZW Dolina Biebrzy (PLC200001), pTZW
Puszcza Białowieska PLH200004), Ostoi Augustowskiej (przeznaczony do
zaproponowania teren o znaczeniu wspólnotowym), pTZW
Ostoja Borecka i Ostoi Napiwodzko-Ramuckiej
(przeznaczony do zaproponowania teren o znaczeniu wspólnotowym). Żubr,
gatunek priorytetowy, obecny jest w proponowanym terenie o znaczeniu
wspólnotowym pTZW Puszcza Białowieska - (PLC200004),
Ostoi Knyszyńskiej (przeznaczony do zaproponowania teren o znaczeniu
wspólnotowym) i pTZW Ostoja Borecka. Ryś obecny
jest w pTZW Puszcza Białowieska - (PLC200004),
Ostoi Augustowskiej (przeznaczony do zaproponowania teren o znaczeniu
wspólnotowym) i w pTZW Dolina Biebrzy
(PLC200001). Owa trasa rozprzestrzeniania się (zwana „Korytarzem Północy")
uznawana jest za główny korytarz o znaczeniu międzynarodowym łączącym
Puszczę Augustowską (część litewską i polską), Puszczę Knyszyńską
i Puszczę Białowieską z Puszczą Piska poprzez dolinę Biebrzy i z
lasami dalej na zachód w rejonach Pomorza, Kujaw i doliny Wisły.
W szerszym kontekście przestrzennym, migracyjny Korytarz Północny jest
głównym szlakiem wspomagającym nieprzerwaną łączność szlaków leśnych zatoki
południowego Bałtyku (Litwa, Łotwa, Białoruś, Rosja) z lasami centralnej
Europy, które uległy fragmentacji.
58. Jednym z głównych warunków
prawidłowego funkcjonowania populacji wilka i rysia jest zachowanie
długodystansowego przemieszczania się osobników. Znaczny wzrost natężenia ruchu
drogowego na odcinkach dróg położonych w korytarzu migracyjnym
(spowodowany ich modernizacją do drogi o statusie jezdni dwupasmowej
z 4 pasami ruchu) poważnie pogorszy możliwości przemieszczania się
i utrudni migrację między różnymi obszarami chronionymi. Zwierzęta nie
tylko omijają ruchliwe drogi, ale również ich śmiertelność podczas
przechodzenia jest wysoka. Ograniczenie możliwości przemieszczania się
zmniejszyłoby prawdopodobieństwo zasiedlania nowych obszarów, gdzie duże ssaki
mogłyby potencjalnie się pojawić. Co ważniejsze, spowodowałoby to izolację
istniejących populacji lokalnych, narażając je zwiększone ryzyko zmniejszenia populacji. i wyginięcia gatunku. Zapobieganie
przemieszczaniu może być szczególnie istotnym zagrożeniem dla populacji rysia
w północnowschodniej Polsce, która jest prawie
odizolowana od większości populacji zatoki bałtyckiej dalej na północny wschód.
Śmiertelne wypadki na drogach są uważane niezmiennie za jedną z najważniejszych
przyczyn ich śmiertelności w Europie. Ponadto, liczba rysi w Polsce
spada od 1989r. Dlatego populacja rysia północnowschodniej Polski jest szczególnie zagrożona
i zdecydowanie wymaga wysoce skutecznych środków ochrony włącznie
z ochroną ich szlaków migracyjnych.
59. Komisja jest zdania, że łączny wpływ
różnych przedsięwzięć na wymienione gatunki powinien zostać wzięty pod uwagę
w celu ustalenia czy Polska podjęła wszelkie środki, aby zapobiec
interwencjom, które mogłyby poważnie zagrozić ekologicznemu charakterowi
przedmiotowych terenów. Komisja nie posiada informacji stwierdzających, że
takie skumulowane oddziaływanie różnych przedsięwzięć na korytarze migracyjne
zostało wzięte pod uwagę w ocenie indywidualnych inwestycji. Komisja
wnioskuje, że polskie władze nie dysponują zatem pełną
informacją na temat skutków, jakie wspomniane inwestycje drogowe wspólnie będą
mieć na wymienione gatunki chronione. Skoro możliwe jest ryzyko, że inwestycje
te poważnie zagrożą ekologicznemu charakterowi danych obszarów, na przykład
prowadząc do zniknięcia gatunków o znaczeniu priorytetowym występujących
w danym terenie, jak wilk lub żubr, Komisja uważa, iż Polska nie powinna
zezwalać na te przedsięwzięcia bez wcześniejszego zapewnienia, że nie zagrożą one
poważnie ekologicznemu charakterowi przedmiotowych obszarów.
60. Jak przedstawiono już wyżej, zarówno
przepisy art. 6 ust. 2 i art. 6 ust. 3 dyrektywy 92/43 wymagają, aby
łączne skutki były brane pod uwagę w ocenie oddziaływania niektórych
przedsięwzięć na środowisko w celu albo, jak w przypadku art. 6 ust.
2, uniknięcia pogorszenia stanu siedlisk i istotnego niepokojenia
gatunków, albo, jak w przypadku art. 6 ust. 3, uniknięcia niekorzystnego
wpływu na dany teren.
61. Oceny dostępne Komisji wskazuje że następujące gatunki podlegają skumulowanym
negatywnym skutkom różnych przedsięwzięć mających miejsce w jednym lub
kilku OSO:
Aquila pomarina: obwodnica
Augustowa i odcinek Białystok-Katrynka Bonasia bonasia: Białystok - Katrynka i obwodnica Augustowa
Circus aeruginosus: obwodnica
Sztabina, obwodnica Wasilkowa i obwodnica Augustowa
Crex crex: obwodnica Sztabina,
obwodnica Wasilkowa i obwodnica Augustowa
Dryocopus martius: obwodnica
Augustowa, Białystok - Katrynka i obwodnica
Wasilkowa
Lamus collurio: Białystok-Katrynka i obwodnica Wasilkowa
Lullula arborea: Białystok-Katrynka i obwodnica Wasilkowa Porzana porzana: obwodnica
Sztabina i obwodnica Augustowi
Sylvia nisoria: obwodnica
Augustowa, Białystok-Katrynka i obwodnica
Wasilkowa.
62. Komisja wyraża opinię, iż biorąc pod
uwagę powyższe Rzeczpospolita Polska naruszyła przepisy art. 6 ust. 2 i 3
dyrektywy 92/43 zezwalając na przedsięwzięcia, których łączne oddziaływanie
jest negatywne dla kilka gatunków ptaków chronionych na podstawie dyrektywy
79/409.
W związku powyższym Komisja Europejska
jest zdania, że Rzeczpospolita Polska, w procedurach w sprawie
zatwierdzenia omówionych inwestycji drogowych w północnowschodniej
części kraju, nie wypełniła swoich zobowiązań wynikających z dyrektywy
79/409/EWG w sprawie ochrony dzikiego ptactwa oraz dyrektywy 92/43/EWG
w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej flory i fauny.
Komisja zaprasza Pani rząd, zgodnie
z art. 226 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, do
przedstawienia swoich uwag w terminie dwóch miesięcy, począwszy od dnia
otrzymania niniejszego pisma.
Po zapoznaniu się z tymi uwagami lub
w przypadku, gdy uwagi te nie zostaną przedstawione we wskazanym terminie,
Komisja może, w razie potrzeby, wydać uzasadnioną opinię przewidzianą
w wymienionym artykule.
Proszę Pani Minister o przyjęcie
wyrazów mojego poważania.
W imieniu
Komisji
Stavros Dimas
Członek Komisji