Sz. P. Hanna Gronkiewicz-Waltz – Prezydent m.st. Warszawy
Radni Miasta Stołecznego Warszawy
Radni Dzielnic Miasta Stołecznego Warszawy

W nawiązaniu do aktualnie wprowadzonego pierwszego etapu podwyżek cen biletów ZTM oraz do wypowiedzi Zastępcy Prezydenta m.st. Warszawy odnośnie uwarunkowań finansowych związanych z wprowadzaniem priorytetu dla tramwajów [1], Stowarzyszenie SISKOM przygotowało analizę potencjalnych oszczędności dla budżetu m.st. Warszawy oraz mieszkańców po wprowadzeniu pełnego uprzywilejowania komunikacji tramwajowej w sygnalizacji.

Na wstępie należy przypomnieć, że decyzja o konieczności uprzywilejowania komunikacji tramwajowej w sterowaniu ruchem została już podjęta przez Radę m.st. Warszawy i wyrażona w następujących aktach prawa wewnętrznego:
- Strategii Zrównoważonego Rozwoju Systemu Transportowego Warszawy,
- Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego,
- Polityce Transportowej dla m.st. Warszawy,
- Strategii Rozwoju Warszawy do 2020 r.
Stowarzyszenie SISKOM popiera realizację zapisów powyższych dokumentów, gdyż zapewniają one systematyczny, harmonijny i zrównoważony rozwój Warszawy i jej systemu transportowego. Ze względu jednak na ograniczenia budżetu miasta, potęgowane przez stan na rynkach finansowych, prosimy Państwa o podjęcie wszelkich niezbędnych działań, aby przyspieszyć proces wprowadzenia priorytetu dla komunikacji tramwajowej. Przemawiają za tym poniższe argumenty ekonomiczne.

Koszty utrzymania transportu publicznego zależą w pierwszej kolejności od liczby pojazdów zaangażowanych do ruchu. Dotyczy to konieczności pozyskania taboru oraz jego eksploatacji. Koszt zakupu nowoczesnego niskopodłogowego pociągu tramwajowego wynosi około 5 000 000 zł. Wydatki ponoszone na eksploatację można przyjąć z dostatecznym przybliżeniem na poziomie rocznej amortyzacji równej 7% – daje to wartość 350 000 zł rocznie na jeden skład tramwajowy.
Wprowadzenie priorytetu dla tramwajów zapewnia znaczące zmniejszenie zapotrzebowania na tabor przy utrzymaniu tej samej podaży miejsc dla pasażerów. Wynika to z faktu, że liczba znajdujących się w ruchu składów tramwajowych jest odwrotnie proporcjonalna do prędkości komunikacyjnej. W Warszawie prędkość komunikacyjna tramwajów jest zróżnicowana, lecz na głównych trasach w Centrum wynosi około 15 km/h. Zgodnie z doświadczeniami krajowymi i zagranicznymi [2], tramwaj konwencjonalny [3] z pełnym priorytetem w sygnalizacji zapewnia prędkość 25 km/h [4], czyli o ponad 60% wyższą od obecnej.
Do problemu można podejść także inaczej. Jeśli na danej trasie tramwajowej pociągi kursują ze stałym taktem (np. co 2 minuty), to każdorazowe skrócenie czasu przejazdu (w jednym tylko kierunku) o wartość tego taktu umożliwia odzyskanie jednego pociągu tramwajowego. Odwracając problem: każda nieprawidłowo zaprogramowana sygnalizacja świetlna, wydłużająca czas przejazdu, wymusza zaangażowanie dodatkowych tramwajów, generując koszty po stronie miasta.

Z punktu widzenia pasażerów wprowadzenie priorytetu dla tramwajów umożliwia skrócenie czasu podróży, który jest wprost proporcjonalny do uogólnionych kosztów czasu transportu. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w Niebieskiej Księdze dla sektora transportu publicznego, stosowanej przy ocenie projektów unijnych, koszt jednej godziny czasu traconego na dojazd do pracy wynosi 29,30 zł, a liczba dni roboczych w ciągu roku wynosi 300 [5].

Według powyższych założeń przygotowaliśmy szczegółowy raport, pokazujący potencjalne korzyści z uprzywilejowania komunikacji tramwajowej na poszczególnych trasach w Warszawie. Raport ten został przygotowany w oparciu o aktualne rozkłady jazdy ZTM, pomiary długości tras oraz przy założeniu wykorzystania podaży w tramwajach na poziomie 60% dostępnej liczby miejsc.
Z obliczeń w raporcie wynika, że wprowadzenie pełnego priorytetu dla tramwajów zapewnia:
- odzyskanie 72 pociągów tramwajowych o równowartości 360 mln zł,
- zmniejszenie kosztów eksploatacji floty tramwajowej o 25,2 mln zł w skali roku,
- zmniejszenie kosztów podróży pasażerów o równowartość 461,8 mln zł w skali roku.

Ponadto można sformułować następujące wnioski:
- skala potencjalnych korzyści z wprowadzenia priorytetu dla tramwajów jest zbliżona do oczekiwanych wpływów z podwyżek cen biletów,
- nadanie priorytetu dla tramwajów umożliwi anulowanie lub przynajmniej odroczenie jednej z planowanych tur podwyżek cen biletów bez uszczerbku dla budżetu miasta,
- nadanie priorytetu dla tramwajów stanowi wyjątkowy przykład, gdy zarówno po stronie organizatora transportu, jak i pasażerów występują zbieżne interesy.

Koszt wprowadzenia priorytetu zależy od możliwości wykorzystania istniejącej infrastruktury drogowej oraz urządzeń sterowania ruchem. W przypadku tylko wymiany programów sygnalizacji koszt dostosowania pojedynczego skrzyżowania powinien wynosić około 5-15 tys. zł [6]. Dostosowanie skrzyżowania do pracy w pełni zależnej od ruchu (wymiana sterownika, wymiana latarni sygnalizacyjnych, montaż detektorów) zwiększa koszty około dziesięciokrotnie do 50-200 tys. zł za skrzyżowanie. Dopiero znacząca ingerencja w układ drogowy (budowa dodatkowych pasów ruchu, korekta geometrii krawężników) generuje znaczne koszty rzędu kilkuset tysięcy – kilku milionów złotych. Ostatni przypadek dotyczy jednak niewielkiej liczby skrzyżowań. Należy zaznaczyć, że przebudowa skrzyżowań wynika podstawowo z konieczności wprowadzenia wydzielonych skrętów w lewo, wymaganych obecnymi przepisami. Są to więc koszty, które i tak miasto musi ponieść ze względu na fakt, iż spośród 186 skrzyżowań z sygnalizacją świetlną, na których odbywa się ruch tramwajów, aż 101 nie spełnia wymagań zawartych w aktualnie obowiązujących przepisach [7].

Uwzględniając powyższe roczne oszczędności z priorytetów tramwajowych związane z eksploatacją tramwajów (25,2 mln zł) powinny umożliwić wprowadzenie priorytetów na co najmniej 50-100 skrzyżowaniach. Jeśli wziąć pod uwagę wartość odzyskanego taboru tramwajowego (360 mln zł), za te pieniądze można wprowadzić pełen priorytet tramwajowy na wszystkich warszawskich skrzyżowaniach, uruchomić dodatkowe kursy na istniejących liniach, a nawet uruchomić kursy nowej linii tramwajowej.

Podsumowanie:
Wprowadzenie priorytetu dla tramwajów w sygnalizacji świetlnej zostało przewidziane w najważniejszych dokumentach strategicznych m.st. Warszawy. Nie ulega zatem wątpliwości, że urzędnicy miejscy powinni się do nich bezwzględnie stosować. Zwłaszcza, że zgodnie z wynikami Barometru Warszawskiego aż 80% warszawiaków popiera uprzywilejowanie transportu publicznego.
Tempo nadawania tego uprzywilejowania jest jednak niewystarczające. W obecnej sytuacji trudności budżetowych Warszawy na szczególną uwagę zasługuje możliwość wygenerowania znacznych oszczędności w przypadku realizacji priorytetów tramwajowych w skali całego miasta. Nadanie tramwajom pełnego priorytetu zmniejszy zapotrzebowanie na tabor wartości 360 mln zł, a rocznie zmniejszy koszty eksploatacji o 25,2 mln zł. Jednocześnie pasażerowie ogółem zaoszczędzą równowartość 461,8 mln zł z tytułu skrócenia czasu podróży. Wielkość tychże oszczędności wielokrotnie przewyższa koszty wprowadzenia priorytetu.
Wobec zrealizowanych i planowanych kolejnych podwyżek cen biletów ZTM, możliwość racjonalnej redukcji wydatków miasta stanowi alternatywę, która powinna być szczegółowo przeanalizowana. Zwłaszcza, że w przypadku wprowadzenia priorytetów dla tramwajów nie tylko miasto, ale także pasażerowie uzyskają znaczące oszczędności.
Ze względu na powyższe prosimy Panią Prezydent oraz Państwa Radnych miasta i wszystkich jego dzielnic o spowodowanie, aby jednostki miejskie rozpoczęły faktyczną, a nie tylko deklaratywną realizację pełnego priorytetu dla tramwajów w ruchu miejskim. Jest to bowiem dla zdecydowanej większości warszawiaków korzystne i pożądane, a przede wszystkim opłacalne dla miasta.

Załączniki:
1) Analiza wpływu pełnego uprzywilejowania tramwajów na ograniczenie kosztów podróży pasażerów i wydatków miasta.
PDT.III.1.133.11.RC Oszczędności po wprowadzeniu priorytetów załącznik-1

———————————————————————————————-

[1] wypowiedź dla miesięcznika Rynek Kolejowy z dnia 19.08.2011 r.
[2] badania dra inż. A. Krycha z Politechniki Poznańskiej na trasach z priorytetem, m.in. trasy tramwajowej na Rataje
[3] tramwaj konwencjonalny – jest to tramwaj, który porusza się w normalnym ruchu ulicznym i przecina skrzyżowania z sygnalizacją świetlną
[4] w naszych szacunkach przyjmujemy w ścisłym Centrum Warszawy nominalną prędkość tramwajów na poziomie 20 km/h;
[5] jednostkowe koszty czasu według wytycznych Niebieskiej Księgi na rok 2011
[6] źródło: analizy własne
[7] informacje uzyskane z ZDM, pismo sygn, ZDM-ZTSO-S-BSZ/RSK-5512-765-3-11 z dnia 30.06.2011 r.