Sz. P. Hanna Gronkiewicz-Waltz – Prezydent m.st. Warszawy

Szanowna Pani Prezydent,

Realizacja postanowień Strategii Zrównoważonego Rozwoju Systemu Transportowego Warszawy do roku 2015 i na lata kolejne wymaga uprzywilejowania ruchu tramwajowego w sygnalizacji świetlnej. Od czasu uchwalenia przez Radę Warszawy w/w strategii, pomimo wprowadzenia wielu zmian w programach sygnalizacji świetlnych, ruch tramwajowy nie został przyspieszony. Stowarzyszenie SISKOM stoi na stanowisku, że jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest brak weryfikacji projektów sygnalizacji świetlnej pod kątem ich wpływu na ruch tramwajowy.

Pomijanie problemu oceny wpływu projektów sygnalizacji na ruch tramwajowy przejawia się w następujący sposób:

1. W projektach sygnalizacji świetlnej nie wymaga się obliczeń wskaźników warunków ruchu tramwajowego, w tym najważniejszego – oszacowania strat czasu w przeliczeniu na skład tramwajowy oraz w przeliczeniu na pasażera. Jedyny parametr, jaki niekiedy bywa szacowany, to przepustowość wyrażona w liczbie składów na godzinę. Jednakże parametr ten nic nie mówi o poziomie strat czasu odczuwanym przez pasażerów.
2. Nie opracowuje się wykresów koordynacji dla tramwajów. W rezultacie na ciągach skoordynowanych wystąpienie lub brak tzw. „zielonej fali” dla tramwajów stanowi dzieło przypadku, niezamierzone przez projektanta sygnalizacji. Wykresy koordynacji wymagane są jedynie dla ruchu samochodowego, co jest sprzeczne z polityką transportową, nakazującą poświęcenie większej uwagi transportowi publicznemu.
3. Projekty sygnalizacji świetlnej często nie są uzgadniane w ZTM, a jeśli w drodze wyjątku uzyska on możliwość wyrażenia opinii, bywa ona ignorowana. Oznacza to, że ZTM nie jest traktowany jako równorzędny partner w dyskursie o priorytetach w sygnalizacji świetlnej dla tramwajów w Warszawie.
4. Po wdrożeniu projektów sygnalizacji świetlnych nie są prowadzone pomiary, czy zostały zrealizowane założone cele uprzywilejowania komunikacji szynowej.

Uzasadnienie:

ad. 1.

Skuteczny priorytet dla tramwaju jest zapewniony wtedy i tylko wtedy, gdy przeciętne straty czasu pasażerów są zredukowane do możliwie niskiej wartości – od zera do kilku sekund na skrzyżowanie. Aby ocenić, czy w danym projekcie sygnalizacji realizowany jest priorytet dla tramwaju, należy wyznaczyć poziom strat czasu.

Niestety na dzień dzisiejszy w projektach sygnalizacji świetlnej nie wymaga się takich oszacowań. Co najwyżej projektanci podają wielkość przepustowości wlotów tramwajowych. Przykładem jest zatwierdzony przez Inżyniera Ruchu projekt sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniu TMP/Myśliborska, którego kopia została wydana p. Wojciechowi Tumaszowi, członkowi naszego stowarzyszenia. Po dokładniejszej analizie projektu okazało się, że pomimo spełnienia warunków przepustowości dla tramwajów, straty czasu tramwajów będą wynosiły ponad minutę, a warunki ruchu na trasie tramwajowej na Tarchomin będą bardzo złe.

Inny przykład stanowi pismo Zarządu Dróg Miejskich (ZDM-ZTSO-S-BSZ/RSK5512-765-3-11 z dnia 30.06.2011 r.) będące odpowiedzią na nasze wystąpienie do Pani Prezydent. W cytowanym piśmie ZDM posługuje się jedynie szacunkami przepustowości. Na nasze postulaty zmniejszenia strat czasu tramwajów (np. na skrzyżowaniu Wrocławska / Powstańców Śląskich) uzyskaliśmy informację, że zapewniona jest minimalna przepustowość. Budzi to nasze zdziwienia, gdyż wielkości takie jak przepustowość i straty czasu są ze sobą nieporównywalne. Z powyższego wynika też, że urzędnicy nie analizują wielkości strat czasu tramwajów, w związku z czym nie badają, czy dany projekt zapewnia dobre czy złe warunki ruchu dla pasażerów transportu publicznego.

ad 2.

W Śródmieściu Warszawy sieć uliczna tworzy układ rusztowy. Ulice przecinają się pod kątem zbliżonym do prostego, a odległości między skrzyżowaniami są niewielkie. W takiej sytuacji naturalnym sposobem sterowania ruchem jest koordynacja sygnalizacji świetlnych. Umożliwia ona zmniejszenie strat czasu spowodowanych działaniem sygnalizacji, co w szczególności może dotyczyć ruchu tramwajowego.

W praktyce tramwaje są przez koordynację sygnalizacji świetlnej poszkodowane, ponieważ programy sygnalizacji świetlnej są synchronizowane tylko pod kątem samochodowego ruchu indywidualnego. Tramwaje, które poruszają się z nieco mniejszą prędkością i obsługują przystanki, nie są w stanie utrzymać się w „zielonej fali”, która jest ustawiona dla samochodów. W rezultacie pasażerowie tramwajów tracą czas na większości skrzyżowań, gdyż tramwaje nie zdążają na światło zielone i oczekują na kolejny cykl (zazwyczaj 60-90 s/skrzyżowanie).

Przykładem braku uwzględnienia wpływu koordynacji na ruch tramwajowy jest niedawno wprowadzony na wniosek naszego stowarzyszenia skorygowany projekt dla skrzyżowania Marynarska / Wołoska / Rzymowskiego / al. Wilanowska. Na przedmiotowym skrzyżowaniu został wydłużony sygnał zezwalający dla tramwajów, jednak nie opracowano dla nich wykresów koordynacji. W rezultacie możliwość przejazdu więcej niż jednego skrzyżowania bez zatrzymania jest efektem przypadku. Zazwyczaj jednak takie dodatkowe zatrzymania tramwajów występują.

W celu nadania realnego uprzywilejowania komunikacji tramwajowej konieczne jest wprowadzenie wymogu opracowywania koordynacji sygnalizacji także dla tramwajów. Na tej podstawie będzie można także oszacować poziom strat czasu pasażerów tramwajów, o którym była mowa w p. 1.

ad 3

Stowarzyszenie SISKOM stoi na stanowisku, że uprzywilejowanie transportu publicznego nie powinno odbywać się bez udziału jednostek odpowiedzialnych za tę tematykę, w szczególności – ZTM. Niestety z przeprowadzonego przez nas rozeznania wynika, że w/w instytucja nie ma realnego wpływu na kształt zatwierdzonych projektów sygnalizacji świetlnej. Projekty sygnalizacji albo nie są przekazywane ZTM do opinii, albo opinia ta nie jest brana pod uwagę. Niedopuszczenie specjalistów od transportu publicznego do procesu decyzyjnego w zakresie sygnalizacji świetlnej pomniejsza skuteczność działania miasta.

Dowodem takiej sytuacji jest ogłoszony właśnie przez ZDM przetarg na modernizację sygnalizacji świetlnej na skrzyżowaniu ulic Rembielińskiej i Kondratowicza na Bródnie[1]. W zamieszczonej w internecie Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia znajduje się dokumentacja projektowa, w tym opinie ZTM oraz Tramwajów Warszawskich. Na szczególną uwagę zasługuje opinia ZTM (pismo ZTM/PP2-655/13/2-10/JC z dnia 20.05.2010), w której wskazano na potrzebę uzupełnienia dokumentacji projektowej. Z braku innych opinii ZTM wynika, że instytucja ta nie otrzymała brakujących materiałów, a zatem została pozbawiona możliwości wydania rzeczowej opinii. Mimo to dokumentacja projektowa została zatwierdzona, a niebawem po rozstrzygnięciu przetargu nastąpi jej realizacja na skrzyżowaniu. Świadczy to o bardzo złej współpracy jednostek miejskich.

Stowarzyszenie SISKOM wyraża obawy, że na skrzyżowaniu ulic Rembielińskiej i Kondratowicza nie nastąpi poprawa warunków ruchu tramwajowego. Dlatego przygotujemy obszerną dokumentację filmową zawierającą analizę „przed i po” modernizacji oraz pokazującą efekty w uprzywilejowania komunikacji tramwajowej lub ich brak.

ad. 4.

Zgodnie z ogólnymi zasadami sztuki inżynierskiej, po realizacji każdego projektu powinna nastąpić weryfikacja, czy efekt końcowy jest zgodny z założeniami projektanta i zleceniodawcy. Zasada ta powinna obowiązywać także w inżynierii ruchu, gdzie po wdrożeniu nowego projektu sygnalizacji świetlnej powinno się sprawdzić jego rezultaty na skrzyżowaniu. W szczególności dotyczy to warunków ruchu tramwajowego.

Z uzyskanych informacji wynika, że w Warszawie nie weryfikuje się wpływu zmian w programach sygnalizacji świetlnej na czas przejazdu tramwajów. Sytuacja taka wydaje się konsekwencją braku wyznaczania wskaźników ruchu tramwajowego na etapie zlecania, projektowania, weryfikacji i zatwierdzania projektów. Brak wskaźników jakości ruchu tramwajowego powoduje, że po wdrożeniu projektu nie ma z czym porównywać stanu widocznego w terenie.

Tylko w ostatnim czasie przykładem wdrożeń projektów sygnalizacji świetlnych, gdzie po wprowadzeniu radykalnych zmian w strategii sterowania nie dokonano porealizacyjnych pomiarów czasu przejazdu tramwajów, są następujące skrzyżowania:

-           Wrocławska / Powstańców Śląskich,

-           Grójecka / Korotyńskiego,

-           Grójecka / Dickensa,

-           al. Solidarności / al. Jana Pawła II,

-           Wolska / Płocka.

Obserwacje poczynione w terenie wskazują, że ruch tramwajowy jest mocno zakłócany przez sygnalizację, która powoduje powstawanie znaczących strat czasu.

Wnioski:

Uwzględniając powyższe Stowarzyszenie SISKOM stoi na stanowisku, że obiecywana przez władze miasta realizacja priorytetów dla tramwajów wymaga podjęcia konkretnych, a nie tylko deklaratywnych działań na szczeblu jednostek miejskich.

Wnioskujemy o:

a)    wprowadzenie wymogu wyznaczania wskaźników poziomu strat czasu tramwajów w każdym nowo zatwierdzanym projekcie sygnalizacji świetlnej (wyrażonego w sekundach na skład tramwajowy oraz w sekundach na pasażera tramwaju),

b)    wprowadzenie wymogu wyznaczania wykresów koordynacji z punktu widzenia ruchu tramwajowego w każdym nowo zatwierdzanym projekcie sygnalizacji na skrzyżowaniu skoordynowanym,

c)    respektowanie roli ZTM w procesie nadawania priorytetów dla tramwajów poprzez wprowadzenie wymogu uzgadniania projektów sygnalizacji świetlnej przez ZTM,

d)    wprowadzenie wymogu wykonywania pomiarów czasu przejazdu „przed i po” po każdej istotnej zmianie w programach sygnalizacji świetlnej; analizy takie powinny weryfikować zakładany do uzyskania maksymalny dopuszczalny poziom strat czasu; w przypadku negatywnych wniosków z takiej weryfikacji należy wprowadzać korekty w projektach.

Stowarzyszenie SISKOM uważa, że powyższe wytyczne powinny stanowić paradygmaty wdrażania priorytetów sygnalizacji świetlnych. Bez nich działania jednostek miejskich będą chaotyczne, a wdrażane projekty sygnalizacji świetlnej cechować będą nieskuteczne rozwiązania dla transportu publicznego. Dlatego wnioskujemy, by zapisy te zostały wprowadzone nowym Zarządzeniem Prezydenta m.st. Warszawy. Przemawia za tym fakt, że to właśnie Prezydent jest odpowiedzialny za realizację postanowień Strategii Zrównoważonego Rozwoju Systemu Transportowego Warszawy.

Prosimy o odpowiedź pocztą elektroniczną, zgodnie z art. 39¹ § 1 k.p.a., na adres siskom@siskom.waw.pl.

---

[1] źródło: http://www.zdm.waw.pl/index.php?id=109&tx_ttnews[tt_news]=2274&tx_ttnews[backPid]=109&cHash=7946f046fe